Και ξαφνικά ξυπνήσαμε. Η ανθρωπότητα μοιάζει να ανακαλύπτει την τελευταία μόλις δεκαπενταετία τις πληγές που αιώνες τώρα οι υπερτιμημένες και συχνά αλόγιστες «ανάγκες» της αφήνουν στο σώμα του πλανήτη Γη. Τρύπα του όζοντος, φαινόμενο του θερμοκηπίου, μείωση ενεργειακών αποθεμάτων, αρχίζουν να παίρνουν τρομακτικές διαστάσεις κι ο «ασθενής» χρήζει επέμβασης.
Τα κράτη συσκέπτονται στο Ρίο της Βραζιλίας το 1991 και η πρώτη κοινή συμφωνία για τον έλεγχο εκπομπής του CO2 φέρει την υπογραφή 167 χωρών. Έξι χρόνια αργότερα στο Κιότο υπογράφεται το περίφημο «πρωτόκολλο», ο πρώτος διεθνής νόμος που δεσμεύει τις βιομηχανικά ανεπτυγμένες χώρες, που ευθύνονται για το 75% των εκπομπών CO2, να μειώσουν τις εκπομπές έξι αερίων του θερμοκηπίου την τετραετία 2008-2012 κατά 5,2% σε σχέση με τα επίπεδα του 1990. (Οι ΗΠΑ, υπεύθυνες για το 35% της εκπομπής των ρύπων του πλανήτη, αρνούνται να το επικυρώσουν).

Και κάπου εδώ το οξύμωρο φτάνει στο απόγειό του. Με τον ΟΗΕ να εκτιμά πως για να αποτραπούν επικίνδυνες κλιματικές αλλαγές χρειάζεται μείωση των εκπομπών κατά 50-70% παγκοσμίως, τα όρια του Κιότο είναι σαν «να αλείφουμε με λαδάκι τον με καθολικά εγκαύματα δύστυχο Γιάννη». Κι αντί να αρχίσουμε να χτίζουμε συνειδήσεις, αντί να ψάξουμε το πώς θα καταναλώνουμε λιγότερο, οι ενεργειακές «ανάγκες» μας θεωρούνται όχι απλά δεδομένες αλλά και ολοένα αυξανόμενες.
Με συγκαλυμμένο το πρόβλημα της «ενεργειακής» τους «ομηρίας» οι Ευρωπαίοι αναζητούν λύσεις για την αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (αιολική, ηλιακή, βιοενέργεια, γεωθερμική). Το περιβαλλοντικό ζήτημα που χρησιμοποιείται ως αιτιολογία δείχνει στους περισσότερο ψαγμένους, πολλοί ίσως τους πουν και καχύποπτους, σαν προσωπείο της πραγματικότητας που δεν είναι άλλη από την αναγκαιότητα της Γηραιάς Ηπείρου να απεξαρτηθεί οικονομικά από τους κατέχοντες τους ενεργειακούς πόρους. Απτό παράδειγμα η Σουηδία που «προτιμά» την πυρηνική ενέργεια προκειμένου να αποκτήσει ενεργειακή αυτονομία. Όλα για την ενέργεια λοιπόν και όχι για το περιβάλλον.

Το ανάδελφο μεγαλείο σου Ελλάδα μου
Η Ελλάδα από την άλλη, πρωταγωνίστρια ενός τραγικού θεάτρου του παραλόγου, «επιτυγχάνει» να της επιτραπεί αύξηση της εκπομπής των ρύπων της κατά 25% ως το 2010, και «καταφέρνει» τελικά σήμερα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, να έχει ήδη ξεπεράσει το 23,4% και να βαδίζει ακάθεκτη για το 35,8% το 2010 και το 56,4% το 2020 αν δεν λάβει σύντομα μέτρα. Γεγονός που θα σημάνει την έναρξη κυρώσεων ή την ανάγκη «εξαγοράς» δικαιωμάτων ρύπανσης με κόστος που μπορεί να ξεπερνάει και τα 300 εκατομμύρια ευρώ ετησίως. Κανείς άλλωστε, οψίμως «περιβαλλοντικά ευαίσθητος», δεν είχε φροντίσει για την ανάπτυξη αντιρρυπαντικών τεχνολογιών σε συμβατικούς σταθμούς παραγωγής.
Και καθώς στη χώρα της φαιδράς πορτοκαλέας μπορεί «των φρονίμων τα παιδιά πριν πεινάσουν να μαγειρεύουν», όμως σίγουρα δεν σχεδιάζουν ποτέ από πριν τι ακριβώς θα μαγειρέψουν, το «τρεχάτε ποδαράκια μου» άρχισε να λειτουργεί μόλις προσφάτως.
Κι ενώ, σύμφωνα με τη σχετική κοινοτική οδηγία, πρέπει να αυξήσουμε το ποσοστό ηλεκτροπαραγωγής μας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας στο 20,1% ως το 2010, από το 10% που είναι σήμερα, κι ενώ διαθέτουμε πληθώρα ΑΠΕ, σχεδόν όσο καμιά άλλη Ευρωπαϊκή χώρα, κανείς δεν μοιάζει να έχει τη βούληση ενός σχεδιασμού συνδυασμένης αξιοποίησής τους ανάλογα με τις ανάγκες, τις αντοχές, τις ιδιαίτερες μορφολογικές συνθήκες, το φυσικό κάλλος, την πολιτιστική κληρονομιά και την βιοποικιλότητα κάθε περιοχής ξεχωριστά και του συνόλου της χώρας εν τέλει.
Και τα περιθώρια εκπνέουν κι έτσι «εύκολος» δρόμος στα «πεφωτισμένα» μυαλά των ιθυνόντων έγιναν τα αιολικά πάρκα. Η εγκατάσταση ανεμογεννητριών στις «πλουσιότερες» σε αιολικό δυναμικό περιοχές της χώρας θεωρήθηκε «πανάκεια» με το δεδομένο μιας σχετικά φθηνότερης και ίσως πιο έτοιμης, για τους πιεστικούς πια χρόνους, τεχνολογίας.
Και καθώς τα «πολυπόθητα» μέσα είναι στα χέρια πολυεθνικών γιγάντων και εγχωρίων μεγαλοεπιχειρηματιών, «γη και ύδωρ» προσφέρονται αφειδώς και ατάκτως, υποθηκεύοντας το μέλλον των σημαντικότερων κομματιών της Ελληνικής Περιφέρειας.
Το οξύμωρο της κατάστασης στην ελληνική πραγματικότητα αποτυπώθηκε γλαφυρά στην ημερίδα που διοργάνωσε η Σχολή Πολιτικών Μηχανικών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου το Μάιο του 2004 και που αφορούσε στα οφέλη και τις δυσκολίες που προκύπτουν από την εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας για τις Στρατηγικές Περιβαλλοντικές Εκτιμήσεις στη χώρα μας. Σύμφωνα με την παρουσίαση που έγινε από την υπεύθυνη προστατευόμενων περιοχών της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρείας Σταυρούλα Παπούλια σε συνεργασία με τη WWF Ελλάς, «η Ελλάδα από το 1992 και σύμφωνα με την οδηγία για τους οικοτόπους δεσμεύεται ως προς την προστασία της βιοποικιλότητας συμμετέχοντας στο πρόγραμμα αναγνώρισης και αξιολόγησης των περιοχών προς ένταξη στο Δίκτυο Natura 2000 με στόχο την ανάδειξη και προστασία των εξαιρετικών φυσικών και πολιτιστικών αξιών τους μέσα από την προώθηση ενός συμβατού με τη διατήρηση μοντέλου τοπικής οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης. Ταυτόχρονα η χώρα μας δέχεται σημαντικές επιδοτήσεις μέσω των ΚΠΣ για την προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού, την ήπια αγροτική ανάπτυξη και την αξιοποίηση των πολιτιστικών και φυσικών στοιχείων των περιοχών ως πόλων έλξης τουριστών...
Το 2000, όμως, και χωρίς να έχει προηγηθεί ο απαραίτητος χωροταξικός σχεδιασμός για την ανάπτυξη των ΑΠΕ, αρχίζει η έγκριση των επενδυτικών προτάσεων για την εγκατάσταση σε διάφορες περιοχές της χώρας ΑΠ που αν και δεν παράγουν ρύπους και καυσαέρια επιφέρουν αισθητική αλλοίωση στα τοπία και ενέχουν περιβαλλοντικές επιπτώσεις ενδεχομένως αρκετά σοβαρές για περιοχές με ιδιαίτερη οικολογική αξία.
Έτσι χωρίς ολοκληρωμένο σχεδιασμό στις διάφορες τομεακές πολιτικές της χώρας (τουρισμός, ενέργεια, γεωργία, φυσικό περιβάλλον κ.ά) αρχίζουν να παρατηρούνται στις ίδιες περιοχές αλληλοσυγκρουόμενες τακτικές και σύγχυση στην απορρόφηση πόρων.»

Ο Πυρίχιος του χωροταξικού
Φτάσαμε λοιπόν στο σημείο η δέσμευση για προστασία της βιοποικιλότητας να συγκρούεται με τη δέσμευση για αύξηση του ενεργειακού ισοζυγίου από ΑΠΕ, οι επιδοτήσεις για τα ΑΠ να «τρώνε» τις επιδοτήσεις για την ήπια αγροτική ανάπτυξη και την προώθηση του αγροτουρισμού και στην πράξη περιοχές ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους καθώς και περιοχές ενταγμένες στο NΑΤURA 2000 να μετατρέπονται τα τελευταία χρόνια σε υποβαθμισμένες αισθητικά και οικολογικά περιοχές γεγονός που ακυρώνει τα κριτήρια επιλογής τους ως περιοχών προστασίας της φύσης και οικοτουριστικής ανάδειξης.
Η απουσία Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού, που θα συνεκτιμά τις ιδιαίτερες οικολογικές αξίες κάθε περιοχής, το αιολικό της δυναμικό και τις δυνατότητες της παραγόμενης ενέργειας από το δίκτυο της ΔΕΗ, υποσκάπτει έτσι απλά τις προοπτικές για περιβαλλοντικά συμβατή ανάπτυξη της χώρας. Κι ενώ η εκπόνηση ολοκληρωμένων εθνικών σχεδίων και προγραμμάτων θα μπορούσε να είναι η ασφαλιστική δικλείδα ώστε να μην εμφανίζονται αλληλοσυγκρουόμενες τομεακές πολιτικές, σήμερα η χώρα μας εξακολουθεί, 30 χρόνια μετά την πρώτη απόπειρα εθνικού χωροταξικού σχεδίου, να ανακοινώνει την πέμπτη της «προσπάθεια» για τη δημιουργία του από το Μάιο του 2005. Το νέο σχέδιο αναμενόταν το Φεβρουάριο του 2006 ώστε να θεσμοθετηθεί το Μάιο του ίδιου χρόνου. Ταυτόχρονα είχε προκηρυχθεί και η σύνταξη τριών ειδικών χωροταξικών σχεδίων, για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τη βιομηχανία και τον τουρισμό, που αναμενόταν να είναι έτοιμα έως τον Φεβρουάριο του 2006. Τέλος, το ΥΠΕΧΩΔΕ είχε ανακοίνωσε ότι πρόκειται να προχωρήσει τα ειδικά χωροταξικά σχέδια για τον παράκτιο και τον ορεινό χώρο, τα οποία είχαν ξεκινήσει στα τέλη της δεκαετίας του '90, χωρίς όμως να οριστεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα.
Παρά το γεγονός ότι η νέα νομοθετική πρωτοβουλία, που αφορά στην απλούστευση του συστήματος αδειοδότησης των ΑΠΕ και σε νέα σημαντικά κίνητρα για την προσέλκυση μεγάλης κλίμακας επενδύσεων στον τομέα αυτό, βρίσκεται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας, ο κίνδυνος το χωροταξικό να παραμείνει και πάλι σε επίπεδο ευχολογίου χωρίς σαφείς και ειδικές κατευθύνσεις είναι μεγάλος. Το Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας παραμένει ανενεργό, ενώ το σχέδιο που ήδη επεξεργάζεται το ΥΠΕΧΩΔΕ δεν έχει δοθεί καν στους τοπικούς φορείς για διαβούλευση. Σύμφωνα δε με πληροφορίες μας δεν αποκλείεται να αποσταλεί στους Δήμους για γνωμοδότηση τις ημέρες του Πάσχα έτσι ώστε απλά να περάσει απαρατήρητο, να αποφευχθούν οι αντιδράσεις των τοπικών κοινωνιών και για μια ακόμη φορά να στηθεί «στο ποδάρι» κατ_ επιταγή μεγαλοσυμφερόντων. Να σημειώσουμε επίσης ότι στην Ευρώπη ο γενικός σχεδιασμός εγκαταλείπεται πλέον και δίνεται βάση στον ειδικό και περιφερειακό σχεδιασμό, με τη διαφορά ότι αυτές οι χώρες είχαν ήδη εθνικά σχέδια ενώ η δική μας ποτέ.

Γ' ΚΠΣ μας ...σώσε μας
Είναι άλλωστε και το Γ' ΚΠΣ που τελειώνει και που τα κονδύλια του ευνοούν την ανάπτυξη τέτοιων δραστηριοτήτων. Είναι και που θα πρέπει να παρουσιάσουμε απορροφήσεις και ποιος νοιάζεται για το τελικό κόστος. Είναι και που τα «κοράκια» οσμίστηκαν σάρκα και ποιος τα συγκρατεί. Είναι και που ακόμη και τα κρατικά κονδύλια μέσω του νέου Αναπτυξιακού νόμου είναι τεράστια. Είναι βλέπεις και που στην Ελλάδα της ρεμούλας, του λαδώματος και του «ωχ αδερφέ». Κανείς δεν θα τους ζητήσει να πληρώσουν, να αποκαταστήσουν, να επανορθώσουν. Κι είναι που ξέρουν πως ακόμη κι αν το ΣτΕ τους βάζει φρένο λόγω της παντελούς έλλειψης χωροταξικού σχεδιασμού, στη χώρα του «προχείρου» το χωροταξικό θα «σκάσει μύτη» εντός ολίγου ανατρέποντας τις όποιες αντιδράσεις και χωρίς φυσικά ακόμη μια φορά να μας ρωτήσουν σε τι χώρα θέλουμε να ζούμε.