O Αστερίων και το στεφάνι της Μυκήνης

Το ρέμα του Κεφαλαρίου βρίσκεται περίπου 7 χλμ. Δ του Στεφανίου στη μέση εύφορης κοιλάδας που καλλιεργείται από τους Στεφανιώτες εδώ και αιώνες. Σήμερα το ρέμα αυτό φέρνει νερό κυρίως το χειμώνα και μετά την παύση της λειτουργίας του τελευταίου νερόμυλου την δεκαετία του 50, περνάει γενικότερα πλέον απαρατήρητο. Λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν σήμερα, ότι ο Κεφαλάρης ονομαζόταν παλαιότερα "Αστερίων", και ότι υπήρξε κάποτε σημαντικό ποτάμι για την ευρύτερη περιοχή.

Το γεγονός ότι στις όχθες του Αστερίων βρέθηκαν τα ερείπια ενός ναΐσκου αφιερωμένο στον Σμυνθέα Απόλλωνα , θεότητα που λατρευόταν αποκλειστικά στην περιοχή της Μικράς Ασίας και ίσως "εισήχθη" στην περιοχή μετά τον πόλεμο της Τροίας, καθώς και τα απομεινάρια ενός Μυκηναϊκού νεροφυλακίου και υδραγωγείου, αποδεικνύουν την σημασία που είχε το ποτάμι στους Μυκηναϊκούς χρόνους. Η παράδοση λεει μάλιστα πως το ανάκτορα των Μυκηνών υδρευόταν από τον Αστερίων.

Όσον αφορά το όνομα "Αστερίωνα" δηλαδή "ποταμός των άστρων", ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι στα νερά του καθρεφτίζονταν πεντακάθαρα τα άστρα. (Μάλλον δεν είναι τυχαίο η εγκατάσταση Αστεροσκοπείου στην ίδια περιοχή μερικές χιλιετίες αργότερα...)

Ο Αστερίων είναι όμως ευρύτερα γνωστό από την Μυθολογία.

Η αρχαιότερη παράδοση σώζεται από τον Παυσανία ο οποίος μας διηγείται την περίσταση της μάχης ανάμεσα στην Ήρα και τον Ποσειδώνα για την επικράτεια της Αργολίδας. Οι δύο θεοί, γνωστοί για τις αντιπαραθέσεις τους, αποφάσισαν να αναθέσουν το ζήτημα στη δικαιοσύνη τριών θεών Ποταμών της περιοχής: Του Ίναχου, του Κηφισού και του Αστερίων. Η υπόθεση δικάστηκε υπέρ της Ήρας και ο Ποσειδώνας οργισμένος τιμώρησε τους Ποταμούς στερεύοντας τις πηγές τους. Για αυτό το λόγο - λένε- ότι τα ποτάμια αυτά δεν φέρουν νερό παρά μόνο μετά από βροχοπτώσεις. Φαίνεται ότι η οργή του Ποσειδώνα καλά κρατεί...

Λέγεται δέ και ώδε λόγος.Φορωνέα εν τη γη ταύτη γενέσθαι πρώτον, Ίναχον δε ουκ άνδρα αλλά τον ποταμόν πατέρα είναι Φορωνεί. Τούτον δε Ποσειδώνι και Ήρα δικάσαι περί της χώρας, συν δε αυτώ Κηφισόν τε και Αστερίωνα και τον Ίναχον ποταμόν. Κρινάντων δε Ήρας είναι την γην, ούτω σφίσιν αφανίσαι το ύδωρ Ποσειδώνα και διά τούτου ούτε Ίναχος ύδωρ ούτε άλλος παρέχεται των ειρημένων ποταμών ότι μη ύσαντος του θεού θέρους δε αυά σφίσιν έστι τα ρεύματα πλήν των εν Λέρνη.

Κατά την Μυθολογία ο Αστερίων υπήρξε γιος του Ωκεανού και της Θέτιδας όπως όλοι οι Ποταμοί. Είχε την εμφάνιση ενός κερασφόρου θεού, με φιδίσια ουρά ψαριού ή καμιά φορά έμοιαζε με κερασφόρο κενταυροειδές. Είχε τρεις κόρες τα ονόματα των οποίων συναντάμε και σήμερα στη περιοχή: Την Ακραία, της Προσύμνα και την Εύβοια. Οι τρεις ναϊάδες υπήρξαν οι βρεφοκόμες της μικρής Ήρας. Σήμερα- όπως και την εποχή του Παυσανία (2 αιώνας μ.Χ) -ο λοφίσκος του Ηραίων ονομάζεται Εύβοια, ο λόφος απέναντι από το Ηραίων Ακραία και η περιοχή πέρα του Ηραίου Προσύμνα. Ο Παυσανίας μας διηγείται ότι ο Αστερίων κυλούσε σε περιοχή πάνω από το Ηραίων και ότι εξαφανιζόταν σε φαράγγι. Στην συνέχεια μας πληροφορεί ότι στις όχθες του Αστερίων φυόταν ένα φυτό που το ονόμαζαν επίσης Αστερίων. Οι ιέρειες του ναού της Ήρας το μάζευαν και από τα φύλλα του έπλεκαν στεφάνια τα οποία αφιέρωναν στην Ήρα. Ένα από αυτά τα Στεφάνια έγινε αργότερα η αιτία να καεί ο ναός. Όσον αφορά την ταυτότητα αυτού του φυτού οι απόψεις διχάζονται. Ίσως να επρόκειτο για την κάνναβης, λόγω του σχήματος των φύλλων του που μοιάζει με αστέρι.

Στα Διονυσιακά του Νόνιου (5 αιώνας μ.Χ), αναφέρεται ότι στον Αστερίων οι νεαροί άντρες κόβανε τα μαλλιά τους σε μια τελετή όπου εορτάζονταν η ενηλικίωση τους. Τα μακριά μαλλιά ήταν αφιερωμένα στους Ποταμούς, που θεωρούνταν οι φύλακες της νιότης.

Ο Παυσανίας μας διηγείται και μια άλλη ενδιαφέρουσα ιστορία για την προέλευση του ονόματος της πόλης των Μυκηνών. Συγκεκριμένα αναφέρει, πως ο Όμηρος στην Οδύσσεια του, αναφέρει ότι οι Μυκήνες πήραν το όνομα τους από την κόρη του Ποταμού Ίναχου η οποία μνημονεύεται από τον Όμηρο ώς "την Μυκήνη με το όμορφο Στεφάνι".

Όμηρος δε εν Οδύσσεια γυναικός Μυκήνης εν έπει τώδε εμνήσθη "Τυρώ τ' Αλκμήνη τε ευστέφανος τε Μυκήνη.

Η λεπτομέρεια αυτή του "στεφανίου" αφήνει περιθώρια να ερμηνεύσει κανείς το "στεφάνι" της Μυκήνης ως την ορεινή περιοχή πάνω από την πόλη των Μυκηνών, όπου βρίσκεται σήμερα το χωριό μας. Έτσι -ποιος ξέρει;- η ονομασία του χωριού μπορεί να είναι κατά πολύ παλαιότερη από ότι νομίζαμε.