Το Μουλάρι (Ημίονος)

Το μουλάρι συνδέεται στενά με την πολιτιστική ιστορία του ανθρώπου εδώ και τουλάχιστον 3000 χρόνια, κάτι που επισημαίνει τις εξαιρετικές φυσικές και ψυχικές ιδιαιτερότητες αυτού του ζώου. Η Όμηρου Ηλιάς είναι η πρώτη γνωστή πηγή στην οποία αναφέρονται. Οι Αρχαίοι Έλληνες εκτιμούσαν ιδιαίτερα την ορειβατική ικανότητα του ημίονου και το ονόμασαν μάλιστα Ορέα.

Ο Κωνσταντίνος Ν. Γκρούτσης "Τσαποκώστας" και το μουλάρι του στο όργωμα χωραφιού το 1972

Το μουλάρι προέρχεται από την διασταύρωση των δύο ειδών ίππος (άλογο) και όνος (γαϊδούρι). Το μουλάρι (Ημίονος) είναι η διασταύρωση επιβήτορα όνου με φοράδα ενώ η διασταύρωση επιβήτορα ίππου με ονοφοράδα ονομάζεται κοινώς γαϊδουρομούλαρο (Γίννος). Αν και τα δύο είδη προέρχονται από την διασταύρωση των ίδιων ειδών, διαφέρουν στην εμφάνιση, στην δομή τους όπως επίσης και στον χαρακτήρα τους. Πάντως και οι δύο συνδυάζουν πολλά προτερήματα των δύο διαφορετικών ειδών, από τα οποία προέρχονται και τους καθιστούσαν ζώα με αξιόλογη εμπορική αξία.

Ο Ημίονος είναι πιο μεγαλόσωμος και έχει το σώμα ενός αλόγου και τα άκρα ενός γαϊδουριού. Έχει μεγάλα αυτιά, κοντή χαίτη με λίγες τρίχες, ενώ η ουρά έχει κοντές τρίχες όπως το γαϊδούρι αλλά και μακριές πυκνές τρίχες όπως η ουρά του αλόγου. Τα πόδια είναι όπως αυτά του γαϊδουριού ευθύγραμμα με μικρές, σκληρές, στητές οπλές. Το κεφάλι είναι λίγο πιο στενό από αυτό του γαϊδουριού, αλλά κατά τ' άλλα πολύ ομοίως, εκτός από τα μάτια, τα οποία έχουν μια ειδική έκφραση. Ο χρωματισμός του ήταν μελανός, ορφνός βαθύς, ορφνός κοινός ή φαίος.

Το γαϊδουρομούλαρο αντίθετα είχε το σώμα γαϊδουριού με τα άκρα ενός αλόγου. Είναι πιο μικρόσωμος από το μουλάρι. Τα αυτιά είναι πιο κοντά από αυτά του μουλαριού, η χαίτη και η ουρά μακρύτερη και πιο πυκνή με άφθονες τρύχες, τα πόδια είναι πιο δυνατά με πιο στρογγυλές και λιγότερα στητές οπλές, και το κεφάλι πιο κοντό και στενό.

Στο Στεφάνι παράγονταν κυρίως Ημίονοι (μουλάρια) και μάλιστα μεγαλόσωμοι από μεγαλόσωμες φοράδες, οι οποίες διασταυρώνονταν με επιβήτορες όνους της Κύπρου.

Τι πλεονεκτήματα είχαν τα μουλάρια σε σχέση με τα άλογα και τα γαϊδούρια;

Τα μουλάρια ήταν πιο δυνατά από τα άλογα και πιο ανθεκτικά. Είχαν μεγάλη αντοχή σε συνεχή εργασία. Μπορούσαν να κουβαλήσουν φορτία μέχρι και 150 κιλά για 30-40 χιλιόμετρα. Σπάνια προσβάλλεται από ασθένειες από τις οποίες προσβάλλεται εύκολα το άλογο, όπως οι κωλικοί, οι παθήσεις των άκρων, μολύνσεις κλπ. Άντεχαν επίσης καλύτερα σε ακραίες καιρικές συνθήκες όπως το τσουχτερό κρύο το χειμώνα και η αφόρητη ζέστη το καλοκαίρι. Ήταν λιτοδίαιτα με τρομερή ενέργεια και γρήγορο χρόνο ανάρρωσης. Διακρίνονταν επίσης για την ικανότητα τους να κινούνται με ασφάλεια σε δύσβατες περιοχές. Εκεί που το άλογο κυριολεκτικά τα έχανε το μουλάρι παρέμεινε ατρόμητο, λόγου του ψύχραιμου χαρακτήρα του. Το μουλάρι είχε την ικανότητα του προσανατολισμού και της μνήμης, ώστε πάντα να βρίσκει το σωστό δρόμο με αξιοθαύμαστη ακρίβεια.

Τα μουλάρια έχουν την φήμη να έχουν κακό χαρακτήρα και να είναι δύστροποι, αλλά όπως και στην περίπτωση του γαϊδουριού η περιβόητη ξεροκεφαλιά του μουλαριού είναι στην πραγματικότητα τίποτε άλλο από το ταλέντο του για αυτοπροστασία. Υπάρχουν στιγμές που ο άνθρωπος θεωρεί αυτό το "ταλέντο" ενοχλητικό, π.χ. όταν το μουλάρι δεν υπακούσει, αλλά υπάρχουν πολλές άλλες στιγμές που αποδεικνύεται μεγάλο πλεονέκτημα: αν το μουλάρι μπορεί να φροντίσει τον εαυτό του, τότε μπορεί να φροντίσει επίσης το φορτίο του, ανθρώπινο ή μη.

Τα μουλάρια ήταν πανέξυπνα ζώα. Τους χαρακτήριζε μια απρόσμενη ευαισθησία και ήταν από την φύση τους καχύποπτα. Μέχρι να εμπιστευθούν έναν άνθρωπο, ζούσαν με τον φόβο ότι ο άνθρωπος μπορούσε να τους κάνει κακό, και έπαιρναν "αμυντικά μέτρα" ανάλογα την περίπτωση. Με την κατάλληλη εκπαίδευση με ήπιο τρόπο, με υπομονή και μεθοδικότητα ο άνθρωπος μπορούσε να βελτιώσει το χαρακτήρα του μουλαριού.

Δυστυχώς για τα μουλάρια αλλά και για τους ανθρώπους πολλοί άνθρωποι που δούλεψαν στους αιώνες με μουλάρια δεν κατανόησαν αυτή την ευαισθησία. Αυτό είχε οδηγήσει σε άπηρες μάχες ανάμεσα σε ζώο και άνθρωπο. Ένα καλό μεταχειρισμένο μουλάρι ήταν υπάκουο, καλό, υπομονετικό, ήρεμο, παιχνιδιάρικο, ανεκτικό- αλλά και περήφανο, ζηλιάρη και συμφεροντολόγο. Ένα κακομεταχειρισμένο μουλάρι αποτελούσε πρόβλημα για τον ιδιοκτήτη.

Η φωνή του Ημίονου και του Γίννου είναι οξεία και κάτι μεταξύ χρεμετισμού αλόγου και ογκανασμού γαϊδουριού.

(Βιβλιογραφία: "Ο Ίππος και η εκτροφή του", Αποστόλου Μ. Ζαφράκα)