Γλωσσικά μνημεία

Οι Στεφανιώτες έχουν στο έπαρκο αναπτυγμένη την αίσθηση του χιούμορ και έντονα καλλιεργημένη την αφαιρετική περιγραφική έμπνευση και ικανότητα. Γι αυτό οι άνθρωποι στο Στεφάνι βαφτίζονται δύο φορές: Μία από τον παπά, που τους δίνει το όνομα που επιθυμούν οι γονείς ή ο νονός τους, και μία...από κάποιον συχωριανό τους, ο οποίος τους δίνει το παρατσούκλι τους, που πολλές φορές αποδεικνύεται κατά πολύ ισχυρότερο από το γνωστό μόνο στα χαρτιά οικογενειακό όνομα τους.

Και αυτό γιατί τα παρατσούκλια δεν δίνονται τυχαία σ' αυτούς που δίνονται, αλλά εκφράζουν κάποιες αποκλειστικές και χαρακτηριστικές ιδιαιτερότητες, που τις επισημαίνει σωστά το ευρηματικό στεφανιώτικο δαιμόνιο σ' αυτούς που τις κατέχουν, οπότε φυσικά και το όνομα που δίνεται έρχετε ... κουτί σε εικείνους που το ....δικαιούνται.

Αμέτρητα τα παρατσούκλια που απονέμονται "τιμής ένεκεν" σε δικαίους και άδικους στο Στεφάνι. Εκφράζουν ορισμένες ιδιότητες σωματικές ή πνευματικές και ηθικές του παρονομασμένου, φανερά ή κρυφά κουσούρια (π.χ. Κακαράπης, Κουτσουκέλας, Ψηλός). Ή έδωσαν αφορμή να γεννηθούν το ντύσιμό-του (π.χ. Αρβίλας), συνήθειες ή πράξεις του, λέξεις ή φράσεις που συνηθίζει. Οι ιδιότητες, οι πράξεις κτλ. δεν εκφράζονται πάντοτε με κάποια κυριολεξία, αλλά συχνά με μεταφορές παρμένες από τον κόσμο των ζώων και των φυτών (π.χ. Νυφίτσας, Κουναβάς), από την άψυχη φύση (π.χ. Βαγένας, Ντάκος) και από πρόσωπα ιστορικά ή άλλα (π.χ. Τρούμαν, Μουσουλίνης). Συχνά είναι πλασμένα από ντόπιες λέξεις κάθε είδους και είναι δύσκολο να βρούμε την εξήγηση τους.

Βέβαια το "βάφτισμα" δεν γίνεται μόνο από σκωπτική διάθεση, αλλά και από την ανάγκη να διευκολύνει την διάκριση ανάμεσα σε πολλά άτομα που έχουν το ίδιο όνομα. Μερικά παρατσούκλια μεταβιβάζονται και στην επόμενη γενιά, είτε αποκλειστικά στον προτότοκο γιο είτε αδιακρίτως σε όλοι την φάρα. Τότε έρχονται να συμπληρώνουν το επίσημο μικρό όνομα του κάθε παιδιού (π.χ. Γεωργόλεγκας, Βασιλόλεγκας).

Τα παρατσούκλια δίνονται κυρίως στους άντρες. Οι γυναίκες σπάνια μπορούν να ...χαρούν τη δημοσιότητα του δικού τους ατομικού παρατσουκλιού. Αφομοιώνουν συνήθως το παρατσούκλι του πατέρα ή του συζύγου τους, όταν παντρεύονται (π.χ. Νυφήτσαινα, Βασιλολέγκαινα, Μανίκαινα).

Δεν πρέπει να είναι λίγες οι περιπτώσεις στο παρελθόν όπου το επίσημο οικογενιακό επίθετο εξαφανίστηκε ολότελα κάτω από την συντριπτική επιβολή που ασκεί κάποιο παρατσούκλι. Για τους Μπαλαφαίους λένε π.χ., πως ο γενάρχης τους, ο Αναστάσιος Μπαλάφας που έζησε μέχρι τα μέσα του περασμένου αιώνα περίπου, λεγόταν αρχικά Αναστάσιος Κατσαφάρας (όνομα που επίσης πρέπει να είχε προέλθει παλιότερα από παρατσούκλι). Ονομάστηκε αργότερα Μπαλάφας επειδή τον είχε βαφτίσει ένας γύφτος με όνομα Μπαλάφας. Και επειδή από την κούνια του ακόμα τον φωνάζανε "Γυφτομπαλάφα" ή "Μπαλάφα", όταν έφτασε η ώρα να πολιτογραφηθεί έδωσε το όνομα Μπαλάφας αντί για το πατρικό του Κατσαφάρας. Οι απόγονοι του συνεχίζονται μέχρι σήμερα να αποκαλούνται "Γυφτομπαλαφαίοι".

Πάντως το "χούι" με τα παρατσούκλια ανάγεται στην αρχαιότητα. Τα πρώτα παρατσούκλια μας είναι γνωστά από τα Ομηρικά έτη. Έτσι ενώ μερικοί ίσως να ενοχλούνται από το παραπανίσιο αυτό όνομα, τα παρατσούκλια δεν είναι τίποτα λιγότερα από γλωσσικά μνημεία του λαού μας.

Παρακάτω παραθέτουμε τον κατάλογο με παρατσούκλια αντρών του Στεφανίου του 19ου και 20ου αιώνα και τα άτομα που κατά καιρούς ήταν ή είναι γνωστά με αυτά. Η έρευνα και η συλλογή των παρατσούκλιων έγινε από τον "Κατσιμαντρά" Ανδρέα Μαντζαγρή.

Α - Δ , Ζ - Λ, Μ - Ξ , Π - Ρ, Σ - Ω

Γλωσσικό Ιδίωμα